Stiller, schoner en klimaatbewust rijden: dat kan met een elektrische auto. Elektrisch rijden is gewoon ook leuk en comfortabel. Niets dan voordelen, behalve de aankoopprijs.

Waarom is de nieuwprijs van een elektrische auto’s hoger?

Dat heeft meerdere redenen:

• De batterij is duur omdat er dure grondstoffen voor nodig zijn. Een NCM-batterij gebruikt nikkel, mangaan en kobalt. Nikkel en vooral kobalt zijn duur. Een LFP-batterij met lithium, ijzer en fosfaat kost minder. (1) Je vindt de LFP-batterij nog niet bij Europese automerken, maar de eerste auto is aangekondigd voor 2024. De goedkopere LFP-batterijen zijn veiliger en verdragen meer laadbeurten maar de energieopslag is kleiner. Voor auto’s met een zeer groot rijbereik zijn ze dus minder geschikt.
• Er zit veel software in elektrische auto’s. De computerprogramma’s helpen bij het laden, houden de temperatuur van de batterij onder controle en zorgen voor de juiste werking ervan.
• Met de zware batterij moet de auto steviger zijn.
• De fabrikanten gebruiken lichte materialen voor de bouw van de auto’s om het gewicht van de zware batterijen te compenseren en het totale gewicht te beperken. Deze lichte materialen zijn vaak duurder.

Soms lijken elektrische auto’s nog extra duur in vergelijking met hun tegenhangers met brandstofmotor omdat je ze alleen kan kopen met een hoger uitrustingsniveau.

Is een elektrische auto echt duurder?

De meeste particulieren kiezen (te) vaak nog voor een vervuilende diesel-of benzinewagen omdat de aankoopprijs bij nieuwe elektrische modellen hoog is.

Maar een auto kost meer dan alleen de aankoopprijs. Je betaalt ook brandstof of elektriciteit, verzekering, onderhoud, herstellingen, belastingen en eventueel de rente op een autolening. Om te weten hoeveel je auto echt kost, tel je het totaal van al die kosten op bij de aankoop en je trekt ervan af wat je krijgt van de opkoper als je de auto van de hand doet. Dan heb je de totale eigenaarskost (TCO of ‘total cost of ownership’).

Welke type auto de laagste TCO heeft, met welke auto je dus uiteindelijk goedkoopst af bent, kan je niet vooraf nauwkeurig berekenen. Het is moeilijk te voorspellen hoeveel kilometer je met de auto zal rijden en wat die daarna nog waard is voor een opkoper. De prijzen van brandstof en elektriciteit zijn nog minder zeker. Wel weten we dat brandstofleveranciers vanaf 2027 zullen moeten betalen voor CO2-emissies. Deze extra kost voor diesel en benzine zullen ze doorrekenen aan de pomp. Dat hebben we al uitgelegd in wat-betekent-de-nieuwe-europese-koolstofprijs-voor-jou.

Volledig elektrisch heeft volgens Vias een lagere TCO dan benzine en diesel. Meestal toch…

Verkeersinstituut Vias heeft toch geprobeerd om de totale kostprijs (TCO) te berekenen voor enkele elektrische auto’s en vergelijkbare benzine- en dieselwagens. (2)

Berekend op een gemiddelde levensduur van 9 jaar en 15 000 kilometer per jaar, in totaal 135 000 kilometer, komt de totale eigenaarskost van een volledig elektrisch model gemiddeld lager uit dan van de benzine- of dieselversie.

Alleen van kleine en compacte e-auto’s is de TCO iets hoger dan van de benzine- en soms ook de dieselmodellen.

Onze conclusies over de TCO van elektrische auto’s

De berekeningen van Vias zijn gebaseerd op recente energieprijzen en veronderstellingen over het laadgedrag (thuis of buitenshuis), de onderhoudskosten, het aantal kilometers en hoeveel jaren de auto’s zullen rijden.

Voor ons is alleen de algemene conclusie zeker juist: Het financiële voordeel van een volledig elektrische auto is momenteel vooral aanwezig bij de grotere modellen en wanneer je veel kilometers rijdt.

Grote modellen

Bij de kleine en compacte elektrische auto’s (in het jargon: het B- en het C-segment) weegt de hogere aankoopprijs sterk door.

Een elektrische auto is fiscaal voordelig. Je betaalt bij de aankoop geen BIV (belasting op inverkeerstelling) en je betaalt geen jaarlijkse verkeersbelasting. Die fiscale voordelen zijn beperkt voor kleine en compacte elektrische auto’s, terwijl de eigenaars van grote en krachtige modellen daarmee jaarlijks honderden, in extreme gevallen zelfs duizenden euro besparen.

Veel kilometers

Thuis elektrisch laden kost minder per kilometer dan met een brandstofauto tanken aan de pomp. Alleen met de abnormaal hoge prijzen voor netstroom in de tweede helft van 2022 was dat even omgekeerd voor wie een variabel contract had.

Thuis elektrisch laden is extra voordelig:

• met een sociaal tarief;
• of in de goedkope uren van een dynamisch contract. Dat is doorgaans in de namiddag en ’s nachts. Een dynamisch contract kan alleen met een digitale meter;
• of met zonnepanelen. Zodra je een digitale meter hebt uiteraard alleen als je overdag oplaadt.

Let op: buitenshuis laden is duurder. In de tweede helft van 2022 was dat soms anders omdat de exploitanten van publieke laadpalen hun prijzen niet onmiddellijk aanpassen.

Met veel kilometers weegt ook de lagere onderhoudskost van een elektrische auto meer door:

• Een elektrische auto heeft geen motorolie, oliefilter, luchtfilter, bougies of V-riemen die regelmatig vervangen moeten worden.
• Een elektrische auto heeft geen versnellingsbak en koppeling. Er zijn ook veel minder bewegende onderdelen in de motor waardoor die minder verslijt.
• De remmen gaan langer mee. Als je het pedaal loslaat wordt de elektromotor een dynamo die de energie terugneemt en weer opslaat in de batterij. Daardoor rem je vanzelf af.

Alleen de banden kunnen iets sneller slijten omdat een elektrische auto veel weegt en meestal flink kan optrekken.

De nieuwe aankooppremie verandert de TCO van bescheiden elektrische auto’s

Er komt een nieuwe Vlaamse premie voor de aankoop van elektrische auto’s.

Voor een nieuwe elektrische auto van maximaal 40 000 euro  of een tweedehands elektrische auto met een oorspronkelijke catalogusprijs van maximaal 60000 euro kunnen burgers, vzw's en aanbieders van deelauto’s een aankooppremie krijgen. 5 000 euro voor een nieuwe auto en 3 000 euro voor een tweedehandsauto in 2024. De volgende jaren daalt de premie:

• 4 000 euro voor nieuw of 2 500 euro voor tweedehands in 2025;
• 3 000 euro voor nieuw of 2 000 euro voor tweedehands in 2026.

Tweedehandsauto

Met de premie voor tweedehandsauto’s wil de Vlaamse overheid vermijden dat die massaal uit onze markt verdwijnen en de grens overgaan, bijvoorbeeld naar Nederland waar er al een aankooppremie voor tweedehands elektrische auto’s is.

De koper van een tweedehandswagen zal er waarschijnlijk weinig voordeel mee doen. Het valt eerder te verwachten dat de tweedehandswaarde zal stijgen en de premie vooral de eerste eigenaar en de handelaar ten goede zal komen.

Nieuwe auto

Voor een nieuwe auto tot 40 000 euro gaat de TCO gevoelig omlaag. Als een elektrische auto bij de aankoop bijvoorbeeld 12 000 euro duurder is dan een vergelijkbaar brandstofmodel komt dat in 2024, na aftrek van de premie, op 7 000 euro. Dat bedrag wordt gemakkelijker goed te maken met de lagere gebruikskosten. Een bescheiden elektrische auto wordt daardoor ook voordelig voor wie niet elk jaar minstens een paar tienduizend kilometers rijdt.

Het is een goede zaak dat de premie vooral zal terechtkomen bij de kopers van de minder dure kleine en compacte auto’s want die hebben volgens Vias een minder gunstige TCO. Ze genieten ook minder de fiscale voordelen waar de kopers van duurdere elektrische auto’s mee besparen.

Een elektrische gezinswagen voor maximaal 40 000 euro?

Vaak wordt gezegd dat elektrische auto’s van maximaal 40 000 euro klein zijn en dus niet geschikt voor gezinnen. Dat klopt niet altijd. Vooral auto’s die gebouwd zijn op een speciaal voor elektrische modellen ontwikkeld platform hebben verrassend veel binnenruimte. Helaas worden de meeste elektrische auto’s vandaag nog gebouwd op het platform van hun evenknie op brandstof. Modellen gebouwd op zo’n specifiek elektrisch platform (in het Engels: EV Dedicated Platform) zijn nog in de minderheid.

Zorgeloos elektrisch rijden met een auto van maximaal 40 000 euro?

Veel mensen vragen zich af of elektrische auto’s ver genoeg kunnen rijden zonder bij te laden. Ze hebben ook gehoord dat koud weer en hoge snelheid het rijbereik verminderen.

Sommige auto’s tot 40 000 euro hebben een realistisch rijbereik van slechts circa 150 kilometer. Andere halen wel 350 kilometer.

Wat is ver genoeg? Voor een eerlijk antwoord moet je natuurlijk weten waarvoor je de auto nodig hebt en wat je ervan verwacht. Maar de actieradius is zeker niet het enige dat belangrijk is. Wellicht is de snelheid waarmee je onderweg kan bijladen aan een ultrasnellader even belangrijk. Ook daar zijn er grote verschillen tussen de diverse modellen.

(1) Een batterij bestaat uit een kathode, een anode, het elektrolyt en een membraan als separator. De benamingen NMC en LFP verwijzen naar de samenstelling van de kathode.

(2) Dons, E., Wrzesinska, D., Ben Messaoud, Y., & Deleuze, J.-J. (2023). De transitie naar elektrische voertuigen in het private wagenpark (GREENPARK) – Vaststellen van het technisch, maatschappelijk en fiscaal kader voor een efficiënte transitie naar groenere wagenparken, Brussel: Vias institute.

De studie verscheen in april 2023 en staat op de website van Vias.

Dit artikel is laatst aangepast op 17 november 2023.