Bij een vast contract betaal je dezelfde prijs per verbruikte kilowattuur (kWh) zolang het contract loopt, meestal één jaar. Een variabel contract volgt periodiek de prijsschommelingen op de energiemarkt. Sinds 2021 is er een derde mogelijkheid: een dynamisch contract waarbij het tarief elk uur kan variëren. Je kan op je pc of smartphone zien hoeveel elektriciteit elk uur van de volgende dag zal kosten.

Heb je zonnepanelen? Met een dynamische contract verandert de vergoeding voor de zonnestroom die je niet zelf verbruikt maar injecteert in het elektriciteitsnet ook per uur.

Alleen met een digitale meter

Een dynamisch contract kan alleen als je een digitale meter hebt, want die meet elk kwartier hoeveel je hebt verbruikt. Een oude analoge meter houdt alleen het verbruik tussen de jaarlijkse meteropnames bij. Die analoge meters lopen op hun laatste benen. Netbeheerder Fluvius vervangt ze volop door nieuwe digitale meters. Eigenaars van zonnepanelen die nog geen 15 jaar geleden zijn geplaatst kunnen uitstel krijgen maar dat loopt eind 2024 af.

Niet voor uitsluitend nachtmeter

Als je elektrisch verwarmt met een uitsluitend nachttarief kan je geen dynamisch contract afsluiten. Je neemt best nu al maatregelen om te vermijden dat je verwarmingsfactuur steeds hoger oploopt door de geleidelijke afbouw van het uitsluitend nachttarief. Je leest meer daarover op de website van de Vlaamse overheid: www.vlaanderen.be/energiefactuur-voor-elektriciteit-of-aardgas/afbouw-van-exclusief-nachttarief-en-steunmaatregelen.

Voor wie wél?

Een dynamisch tarief is voordelig als je een deel van je verbruik kan verschuiven naar de goedkoopste uren.

De goedkoopste uren?

De dynamische prijs wordt bepaald door vraag en aanbod van elektriciteit

• De vraag: als veel mensen ’s avonds thuiskomen en elektrische kookplaten en andere toestellen inschakelen, is er veel vraag naar elektriciteit. Er is weinig vraag in het weekend en op feestdagen als veel bedrijven gesloten zijn.
• Het aanbod varieert vooral met de beschikbare hernieuwbare energie. Er is veel aanbod van goedkope groene elektriciteit als het hard waait of als de zon schijnt. Miljoenen zonnepanelen in ons land zijn op het zuiden gericht en produceren het meest tussen 9 en 16 uur.

Onvoorzienbare gebeurtenissen zoals onderbrekingen van buitenlandse stroomtoevoer kunnen het aanbod tijdelijk sterk verminderen.

Doorgaans is elektriciteit goedkoper van middernacht tot 6 uur ’s morgens en van 13 uur tot 17 uur in de namiddag. Tijdens de andere uren liggen de dynamische prijzen op de weekdagen meestal hoger dan bij de andere tarieven.

Het dynamisch tarief is gebaseerd op de prijzen op de groothandelsbeurzen waar leveranciers elektriciteit kopen voor de dag daarna. De groothandelsprijzen van de laatste 12 maanden staan op de website van de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG): dashboard.vreg.be/report/DMR.

Hoger risico, lagere prijs

De federale overheid heeft de grote elektriciteitsleveranciers verplicht om dynamische contracten aan te bieden maar ze voeren weinig promotie voor die contracten en waarschuwen hun klanten voor een hoger prijsrisico.

Het klopt uiteraard dat een dynamisch contract duurder zal uitvallen voor wie veel verbruikt tijdens de dure ochtend- en de avondpieken en weinig tijdens de goedkopere middag- en nachturen. Toch zijn volgens het nieuwste markrapport elektriciteit en gas 2023 van de VREG (RAPP-2024-13) dynamische contracten al goedkoper bij een normale spreiding van het verbruik:

“Een in 2023 aangegaan contract met een vaste energieprijs kostte in 2023, met een jaarafname van 3 500 kWh, gemiddeld 1 577,42 euro. Voor een contract met variabele energieprijs was dit gemiddeld 1 169,17 euro. Voor een dynamisch contract, waarbij de afname standaard werd verdeeld, dus zonder rekening te houden met aanpassing van het verbruiksgedrag, was dit gemiddeld 1 095,37 euro. Mits enige inspanning door de afnemer, zou de prijs van een dynamisch contract nog lager kunnen geweest zijn.”

Ook in 2022 stelde de VREG vast dat een dynamisch contract de goedkoopste keuze was. Overstappen naar een dynamisch contract kan dus voor veel gezinnen een goed idee zijn. Om misverstanden te vermijden: dit geldt niet voor wie een sociaal tarief geniet want dat is vanzelf voordelig.

Helemaal interessant wordt een dynamisch contract als je een voldoende groot deel van je verbruik verschuift naar de goedkoopste uren.

Krijg je geld als je stroom verbruikt bij negatieve stroomprijzen?

Je kan flink besparen door je verbruik af te stemmen op de goedkoopste uren. Zelfs negatieve stroomprijzen komen voor, vooral in zonnige en winderige weekends en op feestdagen. Maar er echt aan verdienen is moeilijk. Ook bij een negatieve stroomprijs betaal je immers nog altijd nettarieven, heffingen, kosten groene stroom en warmtekrachtkoppeling en de vaste jaarlijkse vergoeding. Je krijgt dus pas echt geld terug als de stroomprijs lager ligt dan al die bijkomende kosten. Dat zal niet vaak voorvallen. Bij een overschot aan groene energie zal een uitbater van (bijvoorbeeld) een windpark die zijn stroom op korte termijn verkoopt aan de prijs van de dag liever de windturbines tijdelijk stilleggen dan te betalen om stroom op het net te zetten.

Hoe groot zijn de prijsverschillen?

Laat ons eens kijken naar de prijzen in 2023 op de Belgische groothandelsmarkt waar leveranciers elektriciteit kopen voor de dag daarna.

1 kWh elektriciteit kostte gemiddeld 9,72 cent, met uitschieters van 33,036 cent tot min 12 cent (negatief!). Dat zijn wel de groothandelsprijzen waar de leverancier een winstmarge op neemt en nettarieven, heffingen en kosten bij komen maar de boodschap blijft gelijk: de goedkope en de dure uren in het dynamisch tarief lopen heel ver uiteen.

Hoe vaak en wanneer komen goedkope en dure uren voor?

In 2022 waren er 112 uren met negatieve energieprijzen en in 2023 al 222. De laagste (dus negatieve) prijs in 2023 werd bereikt op zondag 2 juli tussen 15 en 16 uur.

Hoge prijzen van meer dan 15 cent per kWh kamen in 2023 in slechts 10,2 procent van de uren voor. Bijna de helft daarvan viel tussen 17 en 23 uur. De hoogste prijs in 2023 werd genoteerd op maandag 11 september tussen 20 en 21 uur.

Verbruik concentreren in de goedkope uren?

Je wasmachine, droogkast, en vaatwasser sturen naar de goedkope uren is geen grote inspanning.

’s Middags elektrisch koken is voordeliger dan ’s avonds, al past dat niet voor iedereen.

Een dynamisch contract wordt pas echt interessant met grote verbruikers en daarvoor kijken we naar warmtepompen en elektrische auto’s.

Een warmtepomp

In de toekomst zullen we onze woning niet meer verwarmen met gas of stookolie. Voor nieuwbouw geldt in Vlaanderen vanaf 2025 al een verbod op nieuwe installaties op aardgas. Een warmtepomp vervangt de cv-ketel en verwarmt ook het water voor de badkamer en de keuken. Een warmtepomp werkt op elektriciteit en haalt gratis warmte uit de buitenlucht of de bodem. Hierdoor kan hij met 1 kilowattuur elektriciteit 3 tot 5 kilowattuur aan warmte maken. Een warmtepomp is dus heel zuinig, maar elektriciteit kost met een vast of een variabel contract te veel in vergelijking met gas.

Een dynamisch contract is interessant als je de warmtepomp kan laten werken buiten de dure avondpiek. Een goed geïsoleerde woning blijft warm, ook als de warmtepomp enkele uren niet draait. Bespreek dat vooraf met je installateur en houd er rekening mee dat je verbruik wat kan stijgen als je de warmtepomp te lang uitschakelt. Dat komt omdat hij harder moet werken om de woning weer op de gewenste hogere temperatuur te brengen.

De warmtepomp kan overdag ook goedkoop het water voor de keuken en badkamer opwarmen. Je hebt dan voldoende warm water in het voorraadvat tot de volgende dag.

Een elektrische auto

Er zijn goede redenen om niet meer met benzine- of dieselauto’s te rijden: Waarom willen we afscheid nemen van auto's met een verbrandingsmotor?

Je rijdt duidelijk goedkoper op elektriciteit dan op benzine of diesel als je thuis kan laden. Thuis laden kan bij ons in Damme soms ook zonder eigen garage of oprit: www.damme.be/plaatsen-kabelgoot-voor-opladen-elektrisch-voertuig. 

Een dynamisch tarief maakt elektrisch rijden nog voordeliger. Wie dagelijks veel kilometer doet, kan je ’s nachts goedkoop laden. Wie minder kilometers rijdt, kan de goedkoopste dag(en) van de week kiezen.

Is de energieprijs sterk negatief? Dan kost het je slechts enkele euro’s om voor honderden kilometers bij te laden! En moét je bijladen terwijl de dynamische prijs erg hoog is? Die ene keer kan je allicht goedkoper terecht bij een publieke laadpaal.

Wat als ik zonnepanelen heb?

Met zonnepanelen en een digitale meter probeer je best eerst je zelfverbruik te verhogen door je toestellen te gebruiken tijdens de goede zonne-uren.

Maar ook met zonnepanelen blijft een dynamisch contract interessant. Uit het vorige markrapport elektriciteit en gas 2022 van de VREG (RAPP-2023-13):

“Indien de afnemer uit onze simulatie investeert in zonnepanelen en een prosument wordt, zal het voordeel van het dynamische afnamecontract wat dalen door de hogere jaarlijkse vergoeding die zwaarder doorweegt in de totale factuur bij een lagere jaarafname. Zijn terugleveringsvergoeding ligt ook wat lager in het dynamisch contract dan in het gemiddeld variabel contract. Toch is ook hier het eindresultaat voordeliger voor het dynamisch contract.”

Wat als ik zonnepanelen én een warmtepomp of een elektrische auto heb?

Het verbruik van een warmtepomp is moeilijk met zonnepanelen af te dekken. De meeste warmte heb je nodig op de korte winterdagen, net als je zonnepanelen het minst opbrengen. Als je de warmtepomp alleen laat werken buiten de dure avondpiek kan je je zonnepanelen goed aanvullen met een dynamisch tarief.

Een elektrische auto laad je thuis uiteraard zoveel mogelijk op in de goede zonne-uren maar dat zal niet volstaan, ook niet als je auto vaak thuis is en overdag kan laden. Omdat een elektrische auto maar oplaadt vanaf een stroom van 6 Ampère zijn er niet zoveel uren dat je kan laden met uitsluitend zonnestroom. Bovendien duurt laden aan een laag vermogen (bijvoorbeeld 8 Ampère) erg lang. Daardoor laad je vaak met netstroom, ook al heb je zonnepanelen. Dat maakt een dynamisch tarief altijd een heel goede keuze als je elektrisch rijdt en thuis oplaadt, zelfs als je zonnepanelen op je dak hebt.

Wat met zonnepanelen (met of zonder thuisbatterij) en negatieve injectieprijzen?

Een dynamisch contract werkt in twee richtingen. De vergoeding voor de zonnestroom die je niet zelf gebruikt maar in het net injecteert, hangt ook af van de uurprijs op de energiemarkten. Er zijn dus uren met hoge maar ook uren met lage of negatieve injectievergoedingen.

Met zonnepanelen en een digitale meter heb je er alle belang bij om de eigen zonnestroom zo veel mogelijk meteen te verbruiken. Als je op het zuiden gerichte zonnepanelen hebt en overstapt naar een dynamisch contract wordt een hoog zelfverbruik nog belangrijker omdat de injectieprijs laag of negatief kan zijn. Je zelfverbruik verhogen is beter dan de omvormer uitschakelen omdat je niet wil betalen voor de injectie van je overtollige zonnestroom.

Een thuisbatterij verhoogt het zelfverbruik en kan helpen om de dure avondpiek te overbruggen. Als er te weinig zon is, kan een slimme thuisbatterij bijladen vanaf het net tijdens de voordelige uren en deze goedkope elektriciteit verbruiken tijdens de avonduren van het dynamisch tarief.

Met een vast of variabel tarief is de investering in een thuisbatterij moeilijk terug te verdienen. Dat wordt makkelijker met een dynamisch tarief.

Wat als ik nieuwe zonnepanelen wil installeren?

Met een terugdraaiende teller was het interessant om zonnepanelen op het zuiden te richten want dan produceren ze optimaal. Met een digitale meter en een dynamisch contract zijn zuidgerichte panelen niet altijd de beste keuze als je overdag zelden thuis bent. Zonnepanelen in een andere richting, bijvoorbeeld oost-west, kunnen niet alleen je zelfverbruik verhogen omdat de productie meer over de hele dag is gespreid maar zorgen er ook voor dat je de overtollige zonnestroom teruglevert aan het net als er veel vraag is naar elektriciteit en de injectievergoeding hoog.

Elke dag mijn verbruik opvolgen?

Je hebt het begrepen, een dynamisch contract is interessant als je grote verbruikers naar de goedkoopste uren verschuift. Dat wordt makkelijker als toestellen automatisch aan- en uitschakelijken. Er bestaan daarvoor apps en toepassingen die je kan aansluiten op de gebruikerspoort van de digitale meter. Zo kan je bijvoorbeeld een elektrische boiler of een warmtepompboiler laten werken in de goedkoopste uren zonder dat je daar elke dag moet mee bezig zijn. Je kan er ook een hoog capaciteitstarief mee vermijden. Benieuwd naar die toepassingen? Ontdek ze op maakjemeterslim.be.

Je kan een elektrische auto thuis best laden aan een intelligente laadpaal. Die past het laadvermogen aan de productie van je zonnepanelen én het verbruik van andere elektrische toestellen in huis aan.

Twijfel je nog? Baseer je op cijfers

Een analyse van je verbruik per kwartier (en van de injectie als je zonnepanelen hebt) kan duidelijk maken of een dynamisch contract voordelig is voor jou. Je moet daarvoor, nadat de digitale meter is geïnstalleerd, je kwartierwaarden activeren op www.mijnfluvius.be. De uitleg vind je op Hier zie je hoe je je verbruikshistoriek en kwartierwaarden aanvraagt.

Alleen, als je de voorbije maanden nog geen rekening hield met dure en goedkope uren, zal je dat ook niet zien in je historiek. Je kan dus alleen inschatten welke toestellen je zal aan- of uitschakelen en of een overstap naar een dynamisch tarief voor jou voordelig is. Maar vanaf het tweede jaar kan je met de historiek wel nagaan of een dynamisch contract nog altijd de beste keuze is.

Vergelijk de dynamische prijzen van de leveranciers

Uiteraard betaal je meer dan de groothandelsprijs voor de elektriciteit die je afneemt en je krijgt minder dan de groothandelsprijs voor de injectie van zonnestroom. Elke leverancier heeft zijn eigen prijsformule en rekent abonnementskosten aan.

In de V-test van de VREG  (https://vtest.vreg.be) kan je de prijsformules en de kosten van verschillende leveranciers vergelijken. Bij de resultaten kan je aanduiden of je kiest voor een vast, variabel of dynamisch tarief.

Hoe zullen de dynamische tarieven verder evolueren?

Lage tarieven ontstaan als er een overschot aan elektriciteit is, hoge tarieven bij schaarste.

Hoe groter het aandeel van hernieuwbare energie, hoe meer goedkope uren. Extra zonnepanelen drukken de dynamische uurtarieven vooral tussen maart en oktober, uiteraard alleen overdag. Meer windturbines kunnen zowel overdag als ’s nachts de prijzen drukken. Ze produceren doorgaans meer in de winter dan in de zomer.

Elia, de beheerder van het Belgische hoogspanningsnet, ziet in de zomer van 2024 een grote kans op overschot van elektriciteit op momenten met veel zonne-energie en weinig verbruik. Oorzaak is de hoge beschikbaarheid van de kerncentrales en de grote stijging van het aantal zonnepanelen. Meer hierover in:

Summer Outlook: Elia vraagt marktpartijen waakzaam te zijn deze zomer 

Elia moet zorgen voor stabiliteit op het net en dus vraag en aanbod in evenwicht houden. De beheerder van ons hoogspanningsnet heeft daarvoor onder meer contracten afgesloten met producenten die tegen vergoeding productie in- of aanschakelen en bedrijven die hun verbruik verhogen of verlagen. Zo’n vergoeding is nodig omdat veel elektriciteit op lange termijn gekocht en verkocht wordt. Een negatieve prijs op de spotmarkt waar op korte termijn gehandeld wordt, leidt dan niet tot de aanpassingen die nodig zijn voor een stabiel net.

Elia wijst erop dat het belangrijk is om nog meer “flexibiliteit” in het systeem te brengen. Er zit wel al een en ander in de pijplijn. Nieuwe grote batterijparken laden op bij veel aanbod en vullen het tekort aan bij veel vraag. Nieuwe hoogspanningsverbindingen met het buitenland egaliseren ons tekort of ons overschot. Er zijn enkele gasgestookte elektriciteitscentrales in aanbouw. Men kan ze makkelijk aanschakelen bij veel vraag en weer uitschakelen als er genoeg aanbod is. Anderzijds vallen enkele weinig flexibele kerncentrales weg.

Voorlopig zijn er nog niet veel gezinnen met een dynamisch contract. Als dat aantal flink gaat stijgen dan kan het veranderde verbruiksgedrag van de consumenten een stabiliserende invloed hebben op vraag en aanbod en dus ook op de prijzen.

Waarschijnlijk zal een dynamisch contract de volgende jaren nog interessanter worden voor wie kan inspelen op een toenemend aantal uren met lage prijzen. Daarom zie je best elk jaar opnieuw na of een dynamisch contract voordelig is voor jou.

Het belangrijkste samengevat

Elektriciteitsleveranciers hebben klanten die veel verbruiken in de dure uren en klanten die weinig verbruiken in de dure uren. Maar ze leveren aan iedereen tegen dezelfde prijs per kWh. Het is dus logisch dat je meer betaalt dan nodig als je weinig verbruikt in de dure uren. Je kiest dan beter voor een dynamisch contract zodra je een digitale meter hebt.

Je moet dus vooral naar je eigen verbruiksprofiel kijken. Daarbij gelden volgende principes:

• Wie overdag vaak thuis is, kan makkelijker een deel van zijn verbruik verschuiven naar de goedkope uren.
• Je kan alleen een jaarfactuur verwachten die honderden euro’s lager is als je verwarmt met een warmtepomp en vooral als je elektrisch rijdt en thuis kan laden. De warmtepomp kan je sturen naar de goedkopere uren, de auto zelfs naar de goedkopere dagen. Je kan in de winter immers niet zomaar een paar dagen stoppen met verwarmen als de prijzen hoog zijn. Wachten met het laden van een elektrisch auto kan vaak wel.
• Heb je zonnepanelen dan moet je vooral je verbruik concentreren in de dag. De gunstigste uren hangen af van de oriëntatie van de panelen.
• Een dynamisch contract vult je goedkope zonnestroom goed aan als je verwarmt met een warmtepomp en/of thuis een elektrische auto oplaadt.
• Wie niet alleen zonnepanelen maar ook een thuisbatterij heeft geplaatst kan zijn investering rendabeler maken met een dynamisch contract. Maar we hebben geen cijfers beschikbaar die aantonen of het rendabel is om zo’n thuisbatterij alsnog te installeren. Als je het toch doet: voor een gemiddelde zonnepaneleninstallatie van 4 kilowattpiek (kWp) is een thuisbatterij met een capaciteit van niet meer dan 4 tot 6 kWh aan te raden voor een zo goed mogelijke verhouding tussen investering en opbrengst.

Als een dynamisch contract past bij je gebruiksprofiel kan je daarmee flink goedkoper af zijn dan met een variabel of een vast contract. Je kan dagelijks de goedkoopste en duurste uren opzoeken. Maar er bestaan ook apps en toepassingen die je helpen om het verbruik te sturen. Je sluit ze aan op de gebruikerspoort van de digitale meter. Laad je thuis een elektrische auto op? Dan komt een intelligente laadpaal goed van pas.